Mały Brat - Cory Doctorow

Zamachy z 11 września 2001 roku zmieniły sposób postrzegania świata wielu osobom i zapoczątkowały paranoiczny strach przed terroryzmem, szczególnie w Stanach Zjednoczonych. Zwiększyła się przez to władza państwa nad życiem obywateli, jednocześnie zmniejszając ich prawa – co jakiś czas słychać o kolejnych rządowych działaniach (niekoniecznie legalnych), które depczą prywatność ludzi. Mały brat Cory'ego Doctorowa to spekulacja na temat możliwego rozwoju tej sytuacji.

Powieść zaczyna się trzęsieniem ziemi – ktoś wysadza w powietrze most w San Francisco, zabijając kilka tysięcy osób. Departament Bezpieczeństwa Wewnętrznego urządza łapankę, zgarniając wprost z ulicy wszystkich ludzi, którzy znaleźli się w złym miejscu o nieodpowiedniej porze, z czego większość stanowi spanikowana młodzież. Przewozi się ich do ukrytej bazy, gdzie – pozbawieni praw obywatelskich, traktowani jako potencjalni terroryści – zostają poddani niehumanitarnym przesłuchaniom.

Główny bohater, Marcus Yellow, także tam trafia i zostaje upokorzony nieludzkim traktowaniem. Po wypuszczeniu na wolność okazuje się, że o jednym z jego zatrzymanych przyjaciół słuch zaginął – nie uwolniono go i nikt nie chce udzielić żadnej o nim informacji. Przekonuje się także, że wskutek zamachu DBW stara się przekształcić USA w państwo policyjne, maksymalnie ograniczając swobody obywatelskie, tłumacząc to działaniem dla dobra narodu. Te wydarzenia sprawiają, że Marcus rozpoczyna prywatną wojnę z rządem. On i inni główni bohaterowie są w większości nastolatkami i ich zachowanie jest raczej typowe dla osób w tym wieku – buntują się przeciw szkole, wchodzą w pierwsze poważne kontakty społeczne, poznają prawdziwą miłość, seks, przyjaźń i zdradę. I choć nie są im obce głupie żarty i zachowania niepoważne, z książki Doctorowa wyłania się obraz ludzi całkiem dojrzałych oraz świadomych, widzących niejednokrotnie więcej niż dorośli.

W Małym bracie pisarz przedstawia mechanizmy powstawania państwa policyjnego, to jak paranoja i wszechobecny lęk odbierają ludziom rozsądek oraz wolność – reakcje wahają się od bezmyślnej akceptacji po aktywny bunt (głównie młodzieży). Bardzo niepokojące jest skonfrontowanie świata powieści z rzeczywistością – u Doctorowa w powszechnym użyciu są kamery analizujące sposób chodzenia, pojawia się szpiegowanie za pomocą internetu, śledzenie z wykorzystaniem satelitów – wydaje się, że wystarczy jedna iskra i wizje pisarza zaczną się spełniać. Powieść nawiązuje do dystopii z Orwellowskiego Roku 1984 czy Nowego wspaniałego świata Huxleya: wszechobecna jest inwigilacja i próby zniszczenia ludzkiego samodzielnego myślenia.

To także opowieść o wolności i człowieka podstawowym do niej prawie. Możliwość zachowania prywatności, samostanowienia o sobie, posiadania osobistej niszy, w którą nie ingeruje nikt z zewnątrz – o to właśnie walczy Marcus i to wydaje się być głównym przesłaniem książki. Znamiennym tego przejawem jest scena, w której definicja wolności obywatelskiej, cytowana z Konstytucji Stanów Zjednoczonych, zostaje zawetowana stwierdzeniem "państwo wie lepiej, państwo chce waszego dobra".

Autor zwraca także uwagę na dwie inne rzeczy: postępujący rozwój techniczny, który może być wykorzystany do ułatwienia ludziom życia, ale także umniejszenia ich godności i ubezwłasnowolnienia ich oraz to, że człowiek powinien walczyć o ideały w które wierzy, o marzenia i swoich bliskich. Książka ta, w założeniach pisana dla młodzieży, nie jest lekturą łatwą ani przyjemną (choć dzięki sprawnemu warsztatowi autora czyta się ją niesamowicie szybko) – traktuje o wartościach ważnych bez owijania w bawełnę, nie upraszcza świata, nie stosuje satyry ani groteski, nie operuje podziałem na czarne i białe.

Mały brat to intrygująca powieść komentująca teraźniejszość. Doctorow, spekulując, próbuje przestrzec przed konsekwencjami popadania w paranoję i apeluje o zachowanie zdrowego rozsądku. To także piękna, choć bezwzględnie opisująca zło i bezmyślność, książka o przyjaźni oraz poświęceniu. Zaloguj się, aby wyłączyć tę reklamę