Extensa - Jacek Dukaj

Ziemia. Zielony Kraj. Jego teren pokrywają równiny oraz lasy. Główna struktura społeczna to rodzina, wielopokoleniowa wspólnota, której przedstawiciele zasiadają w Radzie. Najważniejszym miejscem jest Targ, który powstał w wyniku powrotu ludzi do handlu wymiennego, gdyż przestarzała waluta stała się kompletnie bezużyteczna. Poszczególne klany zajmują się hodowlą zwierząt lub uprawą roślin, które następnie wymieniają między sobą. Większość technologii porzucono, a przedmioty takie jak telewizor służą jedynie jako element dekoracyjny. Jednak sielanka jest tylko pozorna.

Zielony Kraj to ostatnia enklawa ludzkości, jedyny teren ocalały z kataklizmu spowodowanego przez szereg bliżej nieopisanych rewolucji naukowych i niebezpiecznych eksperymentów, których skutki okazały się zgubne dla cywilizacji Środowisko zostało nieodwracalnie przekształcone, transformacje nie ominęły również ludzkiego ciała – martwi obserwują własne pogrzeby, a ciało stało się jedynie nośnikiem umysłu. Problematycznym zadaniem staje się definicja ludzkiego człowieczeństwa, a mieszkańcy Zielonego Kraju poddają w wątpliwość tezę, jakoby człowiek pozostawał sobą po przeniesieniu umysłu do syntetycznej materii.

W tym świecie żyje główny, nienazwany z imienia bohater Extensy. Poznaje on Mistrza Bartłomieja, starego astronoma. Ten zaraża chłopca pasją – całe noce spędzają na obserwacji kosmosu. Podziwianie gwiazd pochłania młodzieńca na tyle, że przyjmuje on od swojego nauczyciela Ziarno, element łączący go z tytułową Extensą. Ów artefakt, choć pozostaje osobnym obiektem, zostaje zespolony świadomością z ciałem organicznym. Drugie ego protagonisty staje się elementem stacji badawczej w Mgławicy Meduzy, bezustannie analizującym wszelkie zmiany.

Ta powieść Jacka Dukaja jest już dobrze znana wszystkim jego fanom, gdyż została wydana w 2002 roku. Niedawno ukazało się jej wznowienie, w nowej szacie graficznej Wydawnictwa Literackiego. Piękne wydanie opatrzone zachwycającą ilustracją na okładce ma jedynie 120 stron i kosztuje 35 złotych, co jednak jest ceną za wysoką w stosunku do skromnej objętości. Tym bardziej, że chciałoby się, by pisarz rozwinął niektóre wątki.

Niemniej Extensa jest warta tych pieniędzy. Od pierwszych stron Dukaj wciąga nas w wir wydarzeń dzięki niesamowitemu językowi. Obszerne opisy i barwne metafory wyśmienicie kreują baśniowy świat, a unikalny styl autora nie pozwala oderwać się od lektury. Historię poznajemy z perspektywy głównego bohatera. Oprócz tego, że możemy wniknąć w jego myśli i odczucia wynikające z połączenia z Extensą, zabieg ten uwypukla przeżycia protagonisty. Przez idylliczną atmosferę utworu możemy mieć wrażenie, że czytamy raczej baśń niż powieść science fiction. Ale charakter książki się zmienia – wraz z biegiem fabuły zaczynamy odczuwać wszechobecny w Zielonym Kraju dekadentyzm. Dalsza część tekstu nafaszerowana jest także sporą ilością pojęć naukowych i terminologii astronomicznej. Może to zniechęcić niektórych czytelników, tym bardziej, że w książce brakuje jakichkolwiek przypisów. Jednak to powieść, od której warto zacząć swoją przygodę z Jackiem Dukajem, gdyż jest to jego najłatwiejsze w odbiorze dzieło, choć niekoniecznie prosto skonstruowane.

Głównym tematem Extensy jest transhumanizm, pozycja człowieka w świecie technologii, dzięki której nie istnieją rzeczy niemożliwe. Tekst można także odbierać jako studium postczłowieka, osoby, która w wyniku połączenia z techniką ulega zmianom. Głównego bohatera poznajemy gdy jest zaledwie siedmioletnim podlotkiem. Obserwujemy jego dzieciństwo, okres młodzieńczy, miłość, ojcostwo i zdradę, aż po punkt kulminacyjny, jakim jest przyjęcie Ziarna. Od tego momentu śledzimy oddziaływanie tego ostatniego na ciało i umysł mężczyzny oraz wpływ tych zmian na jego zachowanie i relacje z nieprzekształconą rodziną.

Podsumowując, Extensa to świetna powieść wybitnego pisarza, poruszająca temat egzystencji postczłowieka, jego istnienia w dwóch miejscach jednocześnie i relacji z bliskimi. Niestety zbyt krótka; niektóre osoby może zrazić także specyficzny styl Dukaja. Z czystym sercem polecam jednak wszystkim pozostałym, zarówno miłośnikom pisarza, jak i czytelnikom dopiero poznającym jego literaturę. Zaloguj się, aby wyłączyć tę reklamę